nebulae N F

nĕbŭla, ae, f. [like nubes; Sanscr. nabhas; Lat. aër, caelum; Gr. nephelê], mist, vapor, fog, smoke, exhalation (syn.: nubes, nimbus).

Lit.: fluviis ex omnibus et simul ipsa Surgere de terrā nebulas aestumque videmus, etc., Lucr. 6, 477; Verg. A. 8, 258:

tenuem exhalat nebulam,

id. G. 2, 217. — Poet., of the clouds:

nebulae pluviique rores,

Hor. C. 3, 3, 56; Verg. A. 1, 412; 439 (for which, nubes, id. ib. 587; Ov. M. 6, 21. —Of smoke, Ov. Tr. 5, 5, 31.—Of any thing soft or transparent:

nebula haud est mollis, atque hujus est,

Plaut. Cas. 4, 4, 21:

desine Inter ludere virgines Et stellis nebulam spargere candidis,

Hor. C. 3, 15, 6.—

Prov.: nebulae cyathus, of any thing worthless, trifling,

Plaut. Poen. 1, 2, 62.—

—Personified = Nephele,

Hyg. Fab. 2 and 3.—

Transf., a foggy mist, a vapor, cloud:

pulveris nebula,

Lucr. 5, 253:

nebulae dolia summa tegunt,

Ov. F. 5, 269:

pinguem nebulam vomuere lucernae,

Pers. 5, 181; Sil. 6, 281: per nebulam audire, aut scire aliquid, to hear or know a thing indistinctly, Plaut. Ps. 1, 5, 47; id. Capt. 5, 4, 26 (for which:

quasi per caliginem videre,

Cic. Phil. 12, 2, 2).—

A thin, transparent substance; of a thin garment: aequum est induere nuptam ventum textilem, Palam prostare nudam in nebulā lineā, Laber. ap. Petr. 55;

of a thin plate of metal,

Mart. 8, 33, 3.—

Trop., darkness, obscurity:

erroris nebula,

Juv. 10, 4:

nebulae quaestionum,

obscure, puzzling questions, Gell. 8, 10 in lemm.:

suspicionum nebulae,

vague suspicions, Amm. 14, 1, 4.—Of something empty, trifling, worthless:

grande locuturi nebulas Helicone legunto,

Pers. 5, 7 (for which:

nubes et inania captare,

Hor. A. P. 230).

* * *

* * *

* * *

* * *

ămictus, a, um, Part. of amicio.

ămictus, ūs, m. [amicio], orig. a throwing about or on one of a garment; hence,

The manner of dressing, fashion:

amictum imitari alicujus,

Cic. de Or. 2, 22, 91 (cf. Plin. Ep. 2, 3, 2):

est aliquid in amictu,

Quint. 11, 3, 156.—

Meton., abstr. pro concr., the garment itself that is thrown about or on, any clothing, a mantle, cloak, etc.:

quam (statuam) esse ejusdem, status, amictus, anulus, imago ipsa declarat,

Cic. Att. 6, 1, 17:

frustra jam vestes, frustra mutatur amictus,

Tib. 1, 9, 13:

velut amictum mutabis eos,

Vulg. Heb. 1, 12:

duplex,

made of a double texture, Verg. A. 5, 421:

Tyrii,

Ov. A. A. 2, 297:

amictus corporis,

Vulg. Eccli. 19, 27:

nec amictu ora velabis,

ib. Ez. 24, 17: gloriam dedit sanctitatis amictum, the garment of holiness, i. e. the sacred vestment, ib. Eccli. 50, 12 et saep.—

Trop.

For other kinds of covering: caeli mutemus amictum, the air which surrounds us, i. e. to go into another region, * Lucr. 6, 1133:

Phrygius,

Verg. A. 3, 545:

nebulae amictus,

id. ib. 1, 412; Stat. Th. 1, 631:

caecus,

Sil. 12, 613:

jam virides lacerate comas, jam scindite amictus,

i. e. the herbage that clothes the ground, weeds, Col. 10, 70.—

Prov.:

quem mater amictum dedit, sollicite custodire,

i. e. not to give up the habits formed in early youth, Quint. 5, 14, 31.

at or ast, conj. [Curtius connects the Sanscr. ati, ultra, nimis, the Gr. eti, the Lat. et, and at in atavus; Vanicek connects with these at, atque, and atqui. Thus the original idea of addition is prominent in eti, et, and atque; and the idea of opposition in at and atqui, which agree with at-ar in meaning as well as in form. After the same analogy, the Gr. pleon, more, has become plên, but; and the Lat. magis has passed into the same meaning in the Fr. mais and the Ital. mai. The confusion in MSS. between at, ac, and et, and between atque and atqui, was prob. caused as much by their connection in idea as in form] (it was sometimes, for the sake of euphony, written ad; cf. Quint. 12, 10; 12, 32; 1, 7, 5; Charis. p. 203 P., where, instead of at conjunctionem esse, ad vero praepositionem, the reading should be, ad conjunctionem esse, at vero praepositionem, Fr.; v. the pass. in its connection; cf. also Vel. Long. p. 2230 P.; Cassiod. p. 2287 P.; Mar. Vict. p. 2458 P. The form ast is found in the old laws; it occurs once in Trag. Rel., but never in Com. Rel. nor in Lucil.; at is found in Plautus about 280 times, and ast about 10 times; in Ter. at about 100 times, and ast once; in Hor. at 60 times, ast 3 times; in Verg. at 168 times, ast 16; in Juv. at 17 times, ast 7; Catull., Tibull., and Prop. use only at, and Pers. (Jahn) only ast; in prose, Cic. uses [p. 186] ast in his epistles. It joins to a previous thought a new one, either antithetical or simply different, and especially an objection; while sed denotes a direct opposition; and autem marks a transition, and denotes at once a connection and an opposition).

In adding a diff., but not entirely opp. thought, a qualification, restriction, etc., moreover, but, yet; sometimes an emphasized (but never merely copulative) and.

In gen.: SEI PARENTEM PVER VERBERIT AST OLE PLORASSIT PVER DIVEIS PARENTOM SACER ESTO, if the son strike his father, and the father complain, let the son, etc., Lex Serv. Tullii ap. Fest. s. v. plorare, p. 230 Müll.; Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 24: Philosophari est mihi necesse, at paucis, but only in a few words, Enn., Trag. Rel. p. 65 Rib.:

DIVOS ET EOS QVI CAELESTES, SEMPER HABITI COLVNTO... AST OLLA PROPTER QVAE etc.,

Cic. Leg. 2, 8, 19; 3, 4, 11: hinc Remus auspicio se devovet atque secundam Solus avem servat. At Romulus pulcer in alto Quaerit Aventino, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 83 Vahl.); Plaut. Capt. 5, 4, 22:

si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit,

id. ib. 3, 5, 25:

paret Amor dictis carae genetricis. At Venus Ascanio placidam per membra quietem Inrigat,

Verg. A. 1, 691:

(Aeneas) finem dedit ore loquendi. At, Phoebi nondum patiens, immanis in antro Bacchatur vates,

id. ib. 6, 77; 11, 709 sq.: quo (odore) totum nati corpus perduxit;

at illi Dulcis compositis spiravit crinibus aura,

id. G. 4, 416; so id. ib. 4, 460; 4, 513; id. A. 3, 259; 3, 675; 7, 81; 8, 241; 9, 793; Prop. 4, 4, 15; 4, 7, 11; Luc. 3, 664; 4, 36 al.—Also in prose (chiefly post-Aug.):

una (navis) cum Nasidianis profugit: at ex reliquis una praemissa Massiliam, etc.,

Caes. B. C. 2, 7:

ubi facta sunt, in unum omnia miscentur. At pastilli haec ratio est, etc.,

Cels. 5, 17; 6, 18:

quamquam insideret urbem proprius miles, tres urbanae, novem praetoriae cohortes Etruriā ferme Umbriāque delectae aut vetere Latio et coloniis antiquitus Romanis. At apud idonea provinciarum sociae triremes etc.,

Tac. A. 4, 5; 4, 6:

negavit aliā se condicione adlecturum, quam si pateretur ascribi albo, extortum sibi a matre. At illa commota etc.,

Suet. Tib. 51; id. Calig. 15; 44; id. Vesp. 5; id. Dom. 4; id. Galb. 7 al.—In the enumeration of particulars:

Cum alio cantat, at tamen alii suo dat digito litteras, Naev., Com. Rel. p. 20 Rib.: dant alios aliae (silvae) fetus: dant utile lignum Navigiis pinos... At myrtus validis hastilibus et bona bello Cornus,

Verg. G. 2, 447:

Nam neque tum stellis acies obtunsa videtur... At nebulae magis etc.,

id. ib. 1, 401; 3, 87; id. A. 7, 691:

Hic altā Sicyone, ast hic Amydone relictā, Hic Andro, etc.,

Juv. 3, 69.— The Vulg. often uses at as a mere continuative, where even et or atque might stand: sciscitabur ab iis ubi Christus nasceretur. At illi dixerunt ei: In etc., Matt. 2, 5; 4, 20; 8, 32; 14, 29; 15, 34 et persaep.—In transition,

Esp.,

To a new narration, like the Gr. de; so the commencement of the fourth book of the Æneid: At regina gravi jam dudum saucia curā, etc. (the third book closes with the narrative of Æneas); so the beginning of the third book of the Thebaid of Statius: At non Aoniae moderator perfidus aulae, etc.; Verg. A. 4, 504; 5, 35; 5, 545; 5, 700; 5, 779; 6, 679; 7, 5; 8, 370; 8, 608; 9, 503; 10, 689; 11, 597; 12, 134 et saep.—Also in the postAug. histt. and other prose writers; so after speaking of the Ubii etc., Tac. says: At in Chaucis coeptavere seditionem praesidium agitantes etc., A. 1, 38; so ib. 4, 13; 12, 62; 14, 23 et saep.—

To a wonderful, terrible, unexpected, or exciting occurrence or circumstance:

clamores simul horrendos ad sidera tollit, etc.... At gemini lapsu delubra ad summa dracones Effugiunt,

Verg. A. 2, 225; 3, 225:

Lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae, Et facta agresti lignea falce Pales etc. At quā Velabri regio patet etc.,

Tib. 2, 5, 33; Verg. G. 4, 471:

consurgit Turnus in ensem et ferit. Exclamant Troes trepidique Latini, Arrectaeque amborum acies. At perfidus ensis Frangitur in medio,

id. A. 12, 731; 10, 763:

adusque Supremum tempus, ne se penuria victūs Opprimeret metuebat. At hunc liberta securi divisit medium,

Hor. S. 1, 1, 99: Magnus quanto mucrone minatur Noctibus hibernis et sidera terret Orion. At sonipes habitus etc., Stat. S. 1, 1, 46.—

To a passionate appeal, etc., in which case the antecedent clause is not expressed, but must be considered as existing in the mind of the speaker; cf. in Gr. alla su, su de.

In passing to an interrogation, exhortation, request:

At, scelesta, viden ut ne id quidem me dignum esse existumat?

Plaut. As. 1, 2, 23; id. Aul. 1, 1, 8:

At qui nummos tristis inuncat?

Lucil. 15, 21 Müll.: Me. Sauream non novi. Li. At nosce sane, Plaut. As. 2, 4, 58: Ca. Non adest. Ps. At tu cita, id. Ps. 1, 1, 30:

satis habeo, at quaeso hercle etiam vide,

id. Merc. 5, 4, 53 (Ritschl, sat habeo. Sed):

at unum hoc quaeso... Ut, etc.,

id. Capt. 3, 5, 89:

at tu, qui laetus rides mala nostra caveto Mox tibi,

Tib. 1, 2, 87:

Hunc ut Peleus vidit, At inferias, juvenum gratissime Crantor, Accipe, ait,

Ov. M. 12, 367:

at tu, nauta, vagae ne parce malignus arenae Ossibus et capiti inhumato Particulam dare,

Hor. C. 1, 28, 23.—In prose:

at vide quid succenseat,

Cic. Fam. 7, 24, 2:

itaque pulsus ego civitate non sum, quae nulla erat: at vide, quam ista tui latrocinii tela contempserim,

id. Part. Or. 4, 1, 28; id. Dom. 44; App. M. 6, p. 179, 18.—

In expressions of passion, astonishment, indignation, pain, etc.:

At ut scelesta sola secum murmurat,

Plaut. Aul. 1, 1, 13: Sc. Nunc quidem domi certost: certa res est Nunc nostrum opservare ostium, [ubi] ubist. Pa. At, Sceledre, quaeso, Ut etc., id. Mil. 2, 4, 46:

At o deorum quidquid in caelo regit Terras et humanum genus, Quid iste fert tumultus?

Hor. Epod. 5, 1:

At tibi quanta domus rutila testudine fulgens, etc.,

Stat. S. 2, 4, 11.—In prose:

horum omnium studium una mater oppugnat: at quae mater?

Cic. Clu. 70; id. Verr. 2, 2, 45:

at per deos immortales! quid est, quod de hoc dici possit,

id. ib. 2, 1, 46:

institui senatores, qui omnia indicum responsa perscriberent. At quos viros!

id. Sull. 42; id. Deiot. 19, 33:

tangit et ira deos: at non impune feremus,

Ov. M. 8, 279; 10, 724:

at tibi Colchorum, memini, regina vacavi,

id. H. 12, 1.—

In indignant imprecations:

At te di omnes cum consilio, Calve, mactāssint malo! Pomp., Com. Rel. p. 245 Rib.: At te Juppiter diique omnes perdant!

Plaut. Most. 1, 1, 37:

At te di deaeque faxint cum isto odio, Laches,

Ter. Hec. 1, 2, 59:

At te di perdant,

id. Eun. 3, 1, 41:

At tibi di dignum factis exitium duint,

id. And. 4, 1, 42:

At vobis male sit,

Cat. 3, 13:

At tibi, pro scelere, exclamat, pro talibus ausis Di... persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!

Verg. A. 2, 535.—In prose:

At vos, ait, devota capita, respiciant di perjuriorum vindices,

Just. 14, 4, 10.—

Rarely of friendly inclination, disposition:

At tibi di bene faciant omnes,

Plaut. Pers. 4, 3, 18:

At tibi di semper, adulescens, quisquis es, faciant bene,

id. Men. 5, 7, 32:

At tu, Catulle, destinatus obdura,

Cat. 8, 19.—

In entreaty:

At vos, o superi, miserescite regis,

Verg. A. 8, 572:

at tu, pater deūm hominumque, hinc saltem arce hostes,

Liv. 1, 12.—

In adding an entirely opposite thought, but, but indeed, but on the other hand, on the contrary, etc. (the strictly class. signif. of the word).

In gen.: at differentiam rerum significat: ut cum dicimus, Scipio est bellator, at M. Cato orator, Paul. ex Fest. p. 11 Müll.: splendet saepe, ast idem nimbis interdum nigret, Att., Trag. Rel. p. 170 Rib.: So. Mentire nunc. Me. At jam faciam, ut verum dicas dicere, Plaut. Am. 1, 1, 189: So. Per Jovem juro med etc. Me. At ego per Mercurium juro, tibi etc., id. ib. 1, 1, 280:

Atque oppido hercle bene velle illud visus sum, Ast non habere quoi commendarem caprum,

id. Merc. 2, 1, 22:

fecit idem Themistocles... at idem Pericles non fecit,

Cic. Att. 7, 11, 3:

non placet M. Antonio consulatus meus, at placuit P. Servilio,

id. Phil. 2, 5, 12:

majores nostri Tusculanos Aequos... in civitatem etiam acceperunt, at Karthaginem et Numantiam funditus sustulerunt,

id. Off. 1, 11, 35: brevis a naturā nobis vita data est;

at memoria bene redditae vitae sempiterna,

id. Phil. 14, 12, 32; id. Cat. 2, 2, 3; id. Leg. 2, 18:

crebras a nobis litteras exspecta, ast plures etiam ipse mittito,

id. Att. 1, 16 fin.: Rejectis pilis comminus gladiis pugnatum est. At Germani phalange factā impetus gladiorum exceperunt, Caes. B. G. 1, 52:

Postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebantur. At M. Porcius Cato hujusce modi orationem habuit,

Sall. C. 52, 1:

hac iter Elysium nobis, at laeva... ad impia Tartara mittit,

Verg. A. 6, 542: T. Ante leves ergo pascentur in aethere cervi... M. At nos hinc alii sitientīs ibimus Afros, id. E. 1, 65: Dam. Malo me Galatea petit, lasciva puella... Men. At mihi sese offert ultro meus ignis Amyntas, id. ib. 3, 66; 7, 35; 7, 55; id. G. 1, 219; 1, 242; 1, 370; 2, 151; 2, 184; 3, 331; 4, 18; 4, 180; id. A. 2, 35; 2, 687; 3, 424; 5, 264;

6, 489: Ast ego nutrici non mando vota,

Pers. 2, 39:

ast illi tremat etc.,

id. 6, 74:

Ast vocat officium,

id. 6, 27:

At Jesus audiens ait,

Vulg. Matt. 9, 12; 9, 22; 12, 3; 12, 48 et persaep.—

In order to strengthen a contrast, sometimes (esp. in Plaut. and Ter.) with contra, e contrario, potius, etiam, vero.

With contra:

Summis nitere opibus, at ego contra ut dissimilis siem,

Lucil. 26, 19 Müll.:

Ergo quod magnumst aeque leviusque videtur... At contra gravius etc.,

Lucr. 1, 366; so id. 1, 570; 1, 1087; 2, 235: L. Opimius ejectus est e patriā: At contra bis Catilina absolutus est, Cic. Pis. 95; id. Verr. 5, 66; id. Sex. Rosc. 131; id. Quinct. 75:

At tibi contra Evenit, etc.,

Hor. S. 1, 3, 27:

(Cornutus) taedio curarum mortem in se festinavit: at contra reus nihil infracto animo, etc.,

Tac. A. 4, 28.—

With e contrario: apud nos mercenarii scribae existimantur;

at apud illos e contrario nemo ad id officium admittitur, nisi, etc.,

Nep. Eum. 1, 5:

in locis siccis partibus sulcorum imis disponenda sunt semina, ut tamquam in alveolis maneant. At uliginosis e contrario in summo porcae dorso collocanda, etc.,

Col. 11, 3, 44.—

With potius:

at satius fuerat eam viro dare nuptum potius,

Plaut. Cist. 1, 1, 44:

at potius serves nostram, tua munera, vitam,

Ov. H. 3, 149.—

With etiam: At etiam, furcifer, Male loqui mi audes? but do you even? etc., Plaut. Capt. 3, 4, 31; id. Trin. 4, 2, 151; id. Rud. 3, 4, 6:

At etiam cubat cuculus. Surge, amator, i domum,

but he is yet abed, id. As. 5, 2, 73; so id. Capt. 2, 3, 98; id. Mil. 4, 4, 6:

Exi foras, sceleste. At etiam restitas, Fugitive!

Ter. Eun. 4, 4, 1; 5, 6, 10: Proinde aut exeant, aut quiescant, etc.... at etiam sunt, Quirites, qui dicant, a me in exsilium ejectum esse Catilinam, on the contrary, there are indeed people who say. etc., Cic. Cat. 2, 6, 12; id. Phil. 2, 30, 76; id. Quinct. 56; id. Verr. 5, 77; id. Dom. 70 al.—

With vero, but certainly:

At vero aut honoribus aucti aut etc.,

Cic. N. D. 3, 36, 87; id. Off. 2, 20, 70; 2, 23, 80; id. Fin. 1, 10, 33; id. Verr. 2, 5, 17 al.—

With certe:

Numquam ego te, vitā frater amabilior, Aspiciam posthac. At certe semper amabo,

Cat. 65, 11; 66, 25. —

So, quidem—at (very rare) = quidem —autem, Cic. Off. 1, 22, 75.—

Ironically: Th. Quid valeam? Ly. At tu aegrota, si lubet, per me aetatem quidem, Plaut. Curc. 4, 3, 22:

at, credo, mea numina tandem Fessa jacent,

Verg. A. 7, 297; 7, 363; Ov. H. 1, 44.—

Very freq. in adding an objection, from one's own mind or another's, against an assertion previously made, but, on the contrary, in opposition to this; sometimes, but one may say, it may be objected, and the like:

Piscium magnam atque altilium vim interfecisti. At nego,

Lucil. 28, 43 Müll.:

Quid tandem te impedit? Mosne majorum? At persaepe etiam privati in hac re publicā perniciosos cives morte multārunt. An leges, quae de civium Romanorum supplicio rogatae sunt? At numquam in hac urbe etc.,

Cic. Cat. 1, 11, 28:

Appellandi tempus non erat? At tecum plus annum vixit. In Galliā agi non potuit? At et in provinciā jus dicebatur et etc.,

id. Quinct. 41:

Male judicavit populus. At judicavit. Non debuit. At potuit. Non fero. At multi clarissimi cives tulerunt,

id. Planc. 11:

sunt, quos signa, quos caelatum argentum delectant. At sumus, inquiunt, civitatis principes,

id. Part. Or. 5, 2, 36; id. Fin. 4, 25, 71; id. Verr. 2, 2 fin.:

quid porro quaerendum est? Factumne sit? At constat: A quo? At patet,

id. Mil. 6, 15; id. Phil. 2, 9: convivium vicinorum cotidie compleo, quod ad multam noctem, quam maxime possumus, vario sermone producimus. At non est voluptatum tanta quasi titillatio in senibus. Credo: sed ne desideratio quidem, [p. 187] id. Sen. 14, 47:

multo magnus orator praestat minutis imperatoribus. At prodest plus imperator. Quis negat?

id. Brut. 73, 256; id. Div. 2, 29, 62; 2, 31, 67; 2, 32, 69 al.:

Maxime Juppiter! At in se Pro quaestu sumptum facit hic,

Hor. S. 1, 2, 18 al. — In this case freq. strengthened,

By pol, edepol, hercule: At pol ego neque florem neque flocces volo mihi, Caecil., Com. Rel. p. 67 Rib.: So. Non edepol volo profecto. Me. At pol profecto ingratiis, Plaut. Am. 1, 1, 215; so id. As. 2, 2, 34; 4, 2, 14; id. Capt. 3, 4, 64; id. Cas. 2, 3, 15; id. Cist. 4, 2, 70; id. Trin. 2, 4, 73: Ha. Gaudio ero vobis. Ad. At edepol nos voluptati tibi, id. Poen. 5, 4, 61; 3, 1, 68:

At hercule aliquot annos populus Romanus maximā parte imperii caruit,

Cic. Imp. Pomp. 54; id. Sex. Rosc. 50:

at hercle in eā controversiā, quae de Argis est, superior sum,

Liv. 34, 31:

At, Hercule, reliquis omnibus etc.,

Plin. 7, 50, 51, § 169:

At, hercules, Diodorus et in morbo etc.,

id. 29, 6, 39, § 142:

At hercule Germanicum Druso ortum etc.,

Tac. A. 1, 3; 1, 17; 1, 26;

3, 54: At, hercules, si conscius fuissem etc.,

Curt. 6, 10, 20 al. —

By enim, which introduces a reason for the objection implied in at, but certainly, but surely, but indeed, etc., alla gar: At enim tu nimis spisse incedis, Naev., Com. Rel. p. 16 Rib.; Turp. id. p. 93: at enim nimis hic longo sermone utimur;

Diem conficimus,

Plaut. Trin. 3, 3, 78:

At enim istoc nil est magis etc.,

Ter. Heaut. 4, 3, 21:

At enim vereor, inquit Crassus, ne haec etc.,

Cic. de Or. 3, 49, 188:

cum dixisset Sophocles, O puerum pulchrum, Pericle. At enim praetorem, Sophocle, decet non solum manus, sed etiam oculos abstinentes habere, etc.,

id. Off. 1, 40, 144 Beier; so id. Mur. 35, 74; id. Inv. 2, 17, 52 al.:

at enim inter hos ipsos existunt graves controversiae,

id. Quinct. 1; so id. Imp. Pomp. 17, 51; 20, 60; id. Phil. 2, 2, 3; id. Ac. 2, 17, 52:

At enim cur a me potissimum hoc praesidium petiverunt?

id. Div. in Caecil. 4, 15:

At enim quis reprehendet, quod in parricidas rei publicae decretum erit?

Sall. C. 51, 25 Kritz:

At enim quid ita solus ego circum curam ago?

Liv. 6, 15; 34, 32:

At enim eo foedere, quod etc.,

id. 21, 18; 34, 31; 39, 37: At enim nova nobis in fratrum filias conjugia;

sed etc.,

Tac. A. 12, 6.—

By tamen: Jam id peccatum primum magnum, magnum, at humanum tamen, Ter. Ad. 4, 5, 53: Hi secretis sermonibus... conveniunt;

nam publice civitas talibus inceptis abhorrebat. At tamen interfuere quidam etc.,

Tac. H. 4, 55:

At certe tamen, inquiunt, quod etc.,

Cat. 10, 14.—

With a preced. negative, sometimes no antithesis is appended by at, but it is indicated that if what has been said is not true, yet at least something else is true, but yet; sometimes with tamen, but yet; or certe, but at least, yet at least:

Nolo victumas: at minimis me extis placare volo,

Plaut. Ps. 1, 3, 95:

Si tibi non cordi fuerant conubia nostra,... At tamen in vostras potuisti ducere sedes,

Cat. 64, 158 sq.:

Non cognoscebantur foris, at domi: non ab alienis, at a suis,

Cic. Ac. 2, 11, 56:

Liceat haec nobis, si oblivisci non possumus, at tacere,

id. Fl. 25, 61:

Si genus humanum et mortalia temnitis arma, At sperate deos memores fandi atque nefandi,

Verg. A. 1, 543; so id. ib. 4, 615, and 6, 406. —With certe:

Haec erant... quorum cognitio studiosis juvenibus si non magnam utilitatem adferet, at certe, quod magis petimus, bonam voluntatem,

Quint. 12, 11, 31; Cels. 2, 15; Suet. Calig. 12, al.—

The antithesis is sometimes not so much in the clause appended by at, as in the persons or things introduced in it; so,

Esp. freq. in conditional clauses with si, si non, si minus, etiam si, etc.; cf. Herm. ad Viger. 241: Si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit; At erit mi hoc factum mortuo memorabile, if I perish here, but he does not return, yet etc., Plaut. Capt. 3, 5, 26; id. Bacch. 2, 3, 131:

si ego digna hac contumeliā Sum maxime, at tu indignus qui faceres tamen,

Ter. Eun. 5, 2, 25:

Si tu oblitus es, at di meminerunt,

Cat. 30, 11:

si non eo die, at postridie,

Cato, R. R. 2, 1:

si non paulo, at aliquanto (post petīsses),

Cic. Quinct. 40; 97; id. Mil. 93 al.:

quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens, at in posteritatem impendeat,

id. Cat. 1, 22; id. Verr. 5, 69; id. Clu. 15: qui non possit, etiam si sine ullā suspitione, at non sine argumento male dicere, id. Cael. 3, 8.—

With etsi:

ei, etsi nequāquam parem illius ingenio, at pro nostro tamen studio meritam gratiam referamus,

Cic. de Or. 3, 4, 14; Tac. Or. 19.—

With quod si:

Quod si nihil cum potentiore juris humani relinquitur inopi, at ego ad deos confugiam,

Liv. 9, 1; Tac. A. 1, 67.—

At, like autem and de, sometimes serves simply to introduce an explanation: cum Sic mutilus miniteris. At illi foeda cicatrix etc., now an ugly scar etc., Hor. S. 1, 5, 60. —

And also like de in Hom. and Hdt., it sometimes introduces an apodosis,

With si: Bellona, si hobie nobis victoriam duis, ast ego templum tibi voveo, if to-day thou bestow victory, then I etc., ean—de, Liv. 10, 19.—

With quoniam: Nunc, quoniam tuum insanabile ingenium est, at tu tuo supplicio doce etc., since your disposition is past cure, at least etc., epei—de, Liv. 1, 28.

At is sometimes repeated at the beginning of several clauses,

In opposition each to the preceding clause: Soph. Tu quidem haut etiam octoginta's pondo. Paegn. At confidentiā Militia illa militatur multo magis quam pondere. At ego hanc operam perdo, Plaut. Pers. 2, 2, 47 sq.:

Si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit: At erit mi hoc factum mortuo memorabile,

id. Capt. 3, 5, 25 sq.; id. As. 5, 2, 6 sqq. (Cic., in Quir. 7 and 10, opposes at to sed, and Tac., in A. 12, 6, sed to at).—

In opposition to some common clause preceding:

At etiam asto? At etiam cesso foribus facere hisce assulas?

Plaut. Merc. 1, 2, 20: Quid tum esse existimas judicatum? Certe gratīs judicāsse. At condemnārat; at causam totam non audierat;

at in contionibus etc.,

Cic. Caecin. 113:

Sit flagitiorum omnium princeps: at est bonus imperator, at felix,

id. Verr. 5, 4; id. Sest. 47; id. Fragm. B. 16, 5 B. and K.: Nefarius Hippias Pisistrati filius arma contra patriam ferens;

at Sulla, at Marius, at Cinna recte, imo jure fortasse,

id. Att. 9, 10, 3: At non formosa est, at non bene culta puella;

At, puto, non votis saepe petita meis?

Ov. Am. 3, 7, 1 sq. Merk.:

At quam sunt similes, at quam formosus uterque!

id. F. 2, 395: rideri possit eo quod Rusticius tonso toga defluit: at est bonus ut melior vir Non alius quisquam; at tibi amicus;

at ingenium ingens Inculto latet hoc sub corpore,

Hor. S. 1, 3, 30 sqq. (cf. sed—

sed,

Cat. 64, 141; Juv. 5, 61; 8, 149; and a similar use of alla in Hellenistic Greek, as alla—alla, 2 Cor. 2, 17: alla—alla —alla, 1 Cor. 6, 11).—

Though regularly occupying the first place in its clause or sentence, it sometimes stands second (cf. atque fin.):

Saepius at si me, Lycida formose, revisas,

Verg. E. 7, 67; id. G. 3, 331:

Tutior at quanto merx est in classe secundā,

Hor. S. 1, 2, 47:

Mentior at si quid, etc.,

id. ib. 1, 8, 37:

Gramineis ast inde toris discumbitur,

Val. Fl. 8, 255:

Major at inde etc.,

Stat. Th. 4, 116.—See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 417-451; Wagner, Quaest. XXXVII. ad Verg. IV. pp. 581- 585.

circum-fundo, fūdi, fūsum, 3, v. a., lit. to pour out around, i.e. as in circumdo, either with the acc. of that which is poured, to pour around; or, with the acc. of that around which something is poured, to surround with a liquid (class. in prose and poetry).

Lit.

With acc. of the liquid poured (with or without dat. of the object around which):

amurcam ad oleam circumfundito,

Cato, R. R. 93:

Tigris urbi circumfunditur,

surrounds, flows round the town, Plin. 6, 27, 31, § 132.— More freq. in part. perf. pass.:

mare circumfusum urbi,

the sea flowing around the town, Liv. 30, 9, 12:

gens circumfusis invia fluminibus,

Ov. F. 5, 582:

circumfusus nobis spiritus,

Quint. 12, 11, 13:

nec circumfuso pendebat in aëre tellus,

circumambient, Ov. M. 1, 12; imitated by Tib. 4, 1, 151.—

Reflex.: circumfudit se repente nubes,

Lact. 4, 21, 1.—Once mid.: cum fervet (lac), ne circumfundatur, etc., pour itself out around, i. e. run over, Plin. 28, 9, 33, § 126; cf.:

circumfusa nubes,

Verg. A. 1, 586.—

With acc. of the object around which, etc., with or without abl. of the fluid:

(mortuum) cerā circumfuderunt,

Nep. Ages. 8, 7:

terram crassissimus circumfundit aër,

encompasses, envelops, Cic. N. D. 2, 6, 17:

terra circumfusa illo mari, quem oceanum appellatis,

id. Rep. 6, 20, 21:

et multo nebulae circum dea fudit amictu (tmesis),

Verg. A. 1, 412:

quas circumfuderat atra tempestas,

Sil. 7, 723.—

Transf. to objects that do not flow, esp. if there is a great multitude, as it were, heaped upon a thing.

(Acc. to I. 1.) Mid., to press upon, crowd around, embrace closely, cling to (freq. in the histt.):

circumfunduntur ex reliquis hostes partibus,

Caes. B. G. 6, 37; 7, 28; id. B. C. 3. 63:

equites infestis cuspidibus circumfunduntur,

Liv. 10, 36, 9; 25, 34, 9; 27, 19, 3;

44, 23, 8: (Nymphae) circumfusae Dianam Corporibus texere suis,

surrounding, Ov. M. 3, 180:

multitudo circumfusa,

Caes. B. G. 6, 34; Liv. 2, 28, 6; 4, 46, 6; Curt. 8, 14, 31; Quint. 4, 2, 37.—With the dat. of that upon which a multitude presses:

circumfundebantur obviis sciscitantes,

Liv. 22, 7, 11; 22, 14, 15; 26, 27, 10;

29, 34, 14 al.: circumfusa turba lateri meo,

id. 6, 15, 9: ut lateribus circumfundi posset equitatus. Curt. 3, 9, 12. —With acc. (depending on circum): Pacidiussuos equites exporrigere coepit... uthaberent facultatem turmas Julianas circumfundi, to surround, encompass them, Auct. B. Afr. 78 Oud. N. cr. — Poet. also of a single person: et nunc hac juveni, nunc circumfunditur illac, i. e. clings to, or closely embraces him, Ov. M. 4, 360; 14, 354; cf. with acc.:

hunc (sc. Mavortem), tu, diva, tuo recubantem corpore sancto circumfusa super,

Lucr. 1, 40.—

So once in the active voice, absol.:

circumfudit eques,

Tac. A. 3, 46.—

Trop.:

undique circumfusae molestiae,

Cic. Tusc. 5, 41, 121:

non est tantum ab hostibus aetati nostrae periculum, quantum ab circumfusis undique voluptatibus, Liv 30, 14, 6: circumfuso nitore,

Quint. 4, 1, 59.—

(Acc. to I. 2.) To enclose, environ, surround, overwhelm:

circumfusus publicorum praesidiorum copiis,

Cic. Mil. 26, 71:

praefectum castrorum circumfundunt,

Tac. A. 12, 38; so id. H. 2, 19; 4, 20; id. A. 13, 40; Plin. [p. 339] 5, 12, 13, § 67; Sil. 7, 306:

circumfusus hostium concursu,

Nep. Chabr. 4, 2:

M. Catonem vidi in bibliothecā sedentem, multis circumfusum Stoicorum libris,

Cic. Fin. 3, 2, 7; Quint. 9, 4, 91, Curt. 3, 11, 4:

amplexibus alicujus,

Vell. 2, 123, 3:

X. milia Bojorum alio latere quam exspectabatur missis legionibus circumfudit,

Front. 1, 2, 7.—

Trop.:

cum has terras incolentes circumfusi erant caligine,

Cic. Tusc. 1, 19, 45:

latent ista omnia crassis occultata et circumfusa tenebris,

id. Ac. 2, 39, 122:

ut, quantā luce ea circumfusa sunt, possint agnoscere,

id. ib. 2, 15, 46:

eos stultitiā obruit, tenebris circumfundit,

Lact. 3, 29, 14:

circumfundit, aliquem multo splendore,

Sen. Tranq. 1, 9.

ē-vŏlo, āvi, ātum, 1, v. n., to fly out or forth, to fly away, to fly up (class.).

Lit.:

ex quercu (aquila),

Cic. Leg. 1, 1, 2:

extra septa,

Varr. R. R. 3, 9, 15.— Absol.:

evolandi potestas,

Col. 8, 15, 1:

longius,

Dig. 41, 1, 5, § 6: aut saepe ex humili sede sublima evolat, Att. ap. Non. 489, 5 (Rib. Trag. Fragm. p. 211): evolare ubi nec Pelopidarum facta neque famam audiam, Poet. ap. Cic. Att. 15, 11, 3; id. Fam. 7, 30, 1; cf. id. ib. 7, 28; id. Att. 14, 12, 2; and Rib. Trag. Fragm. p. 252:

evolaverunt nebulae sicut aves,

Vulg. Sir. 43, 15:

longius (of geese),

Dig. 41, 1, 5, § 6.—

Transf., to come forth quickly, to rush or spring forth:

ex corporum vinculis, tamquam e carcere,

Cic. Rep. 6, 14; cf. id. Lael. 4, 14:

(hostes) subito ex omnibus partibus silvae evolaverunt,

Caes. B. G. 3, 28, 3; 7, 27 fin.; cf.:

exanimatus evolat e senatu,

Cic. Sest. 12, 28:

rus ex urbe, tamquam e vinculis,

id. de Or. 2, 6:

e conspectu,

id. Verr. 2, 5, 34:

per medias vias,

Ov. A. A. 3, 710:

ut, lapidem ferro cum caedimus, evolat ignis,

Lucr. 6, 314.—

Trop.:

(almost exclusively in Cic.): ii, quorum animi, spretis corporibus, evolant atque excurrunt foras,

Cic. Div. 1, 50, 114:

quaestiones omnium perrumpat, evolet ex vestra severitate,

id. Verr. 2, 1, 5; cf. id. Mur. 38, 82: ex poena, [p. 669] id. Prov. Cons. 6, 14:

quem illi esse in principibus facile sunt passi, evolare altius certe noluerunt,

to ascend, id. Fam. 1, 7, 8:

illos dolent evolasse,

id. de Or. 2, 52, 209:

sic evolavit oratio, ut, etc.,

rose, id. ib. 1, 35, 161:

tantos processus (Piso) efficiebat, ut evolare, non excurrere videretur,

id. Brut. 78, 272.

hālĭtus ( alitus), ūs, m. [id.], breath, exhalation, steam, vapor.

Lit. ( poet. and in post-Aug. prose): Nemeaeus leo Frendens efflavit graviter extremum halitum, his last breath, *

Cic. poët. Tusc. 2, 9, 22: aegris faucibus exsuperat gravis halitus,

Pers. 3, 88:

quae (i. e. nebulae aestusque) velut halitus sursum feruntur,

Lucr. 6, 478:

a pulmone halitus graveolentia,

i. e. stinking breath, Plin. 28, 12, 53, § 194; so,

oris,

id. 21, 20, 83, § 142; 28, 4, 14, § 56; cf.:

artificis halitus oris,

Juv. 10, 238:

postero die ex ore (ebriorum) halitus cadi,

fumes of wine, Plin. 14, 22, 28, § 142:

plumbi fornacium halitus noxius et pestilens,

exhalation, fumes, id. 34, 18, 50, § 167: carbonum, Prud. steph. 5, 219:

terrae,

Plin. 11, 12, 12, § 31; Quint. 7, 9, 8:

salis,

Plin. 17, 4, 2, § 24:

Averni,

Val. Fl. 4, 494:

solis,

i. e. heat, Col. 2, 5, 2.—

Transf., the spirit, soul, Prud. Cath. 10, 11.—

Wind:

frigidus,

Claud. Rutil. 1, 105.

rĕ-cumbo, cŭbui, 3, v. n. [cumbo, cubo], to lay one ' s self back, lie down again; to lie down.

Of persons.

In gen. (class.):

eum primo perterritum somno surrexisse, dein, cum se collegisset... recubuisse, etc.,

Cic. Div. 1, 27, 57:

in cubiculo,

id. Deiot. 15, 42:

in exedrā lectulo posito,

id. de Or. 3, 5, 17:

in herbā,

id. ib. 2, 71, 287:

spondā sibi propiore recumbit,

Ov. F. 2, 345:

tauros medio recumbere sulco,

to sink down, id. M. 7, 539; cf.:

mulier sopita recumbit,

sinks into sleep, Lucr. 6, 794.—

In partic., to recline at table:

in triclinio,

Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61:

rediit hora dicta, recubuit,

Phaedr. 4, 23, 19; Hor. Ep. 1, 5, 1; id. C. 3, 3, 11; Plin. Ep. 4, 22, 4; 4, 30, 3; 9, 23, 4; Just. 43, 1, 4; Vulg. Johan. 21, 20.—

Of inanim. things, to fall or sink down ( poet. and in post-Aug. prose):

ne (pons) supinus eat cavāque in palude recumbat,

Cat. 17, 4; cf. Verg. A. 9, 713:

onus (domūs quassatae) in proclinatas partes,

Ov. Tr. 2, 84:

at nebulae magis ima petunt campoque recumbunt,

sink, settle down, Verg. G. 1, 401; cf.:

minax ponto Unda,

Hor. C. 1, 12, 32:

pelagus,

Sen. Thyest. 589:

(juba) dextro jactata recumbit in armo,

falls, rolls down, Verg. G. 3, 86; cf.: in umeros cervix collapsa recumbit, sinks back, reclines, id. A. 9, 434:

cervix umero,

Ov. M. 10, 195:

vitem in terram recumbere,

Plin. 17, 23, 35, § 259:

jugera Martialis longo Janiculi jugo recumbunt,

descend, slope down, Mart. 4, 64, 3; cf.:

duro monti recumbens Narnia,

Sil. 8, 459.

suf-fĭcĭo ( subf-), fēci, fectum, 3, v. a. and n. [facio].

To put under or among.

Of a building, to lay the foundation for: opus. Curt. 5, 1, 29 Zumpt. —

Esp., to put into, dip in, dye, impregnate, imbue, tinge, lanam medicamentis, to impregnate, imbue, tinge, Cic. ap. Non. 386, 10, and 521, 19:

(angues) ardentes oculos suffecti sanguine et igni,

suffused, colored, Verg. A. 2, 210:

maculis suffecta genas,

Val. Fl. 2, 105:

suffecta leto lumina,

id. 1, 822; cf.:

nubes sole suffecta,

i. e. shone through, irradiated, Sen. Q. N. 1, 5, 11.—

To give, affard, furnish, supply = suppeditare, hupechein (mostly poet.):

(nebulae) sufficiunt nubes,

Lucr. 6, 480:

ut cibus aliam naturam sufficit ex se,

id. 3, 704:

haec aëra rarum Sufficiunt nobis,

id. 2, 108:

tellus Sufficit umorem,

Verg. G. 2, 424:

aut illae (salices) pecori frondem aut pastoribus umbras Sufficiunt saepemque satis et pabula melli,

id. ib. 2, 435:

ut (Hispania) Italiae cunctarum rerum abundantiam sufficiat,

Just. 44, 1, 4:

dux agmina sufficit unus turbanti terras,

Sil. 1, 36; cf.:

Horatius eos excursionibus sufficiendo adsuefacerat sibi fidere,

by permitting to take part in, Liv. 3, 61, 12 Weissenb. ad loc.; Petr. 27.— Trop.:

ipse pater Danais animos viresque secundas Sufficit,

gives courage and strength, Verg. A. 2, 618; 9, 803.—

To occupy with, employ in: Horatius eos (milites) excursionibus (dat.) sufficiendo proeliisque levibus experiundo assuefecerat sibi fidere, by employing them in sallies, etc., Liv. 3, 61.—

To put in the place of, to substitute for another; and esp., to choose or elect in the place of any one (class.; esp. freq. of magistrates, e. g. of consuls;

syn. subrogo): suffectus in Lucretii locum M. Horatius Pulvillus,

Liv. 2, 8, 4: in Appii locum suffectus, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10, 2:

consul in sufficiendo collegā occupatus,

Cic. Mur. 39, 85; cf.:

ne consul sufficiatur,

id. ib. 38, 82:

censorem in demortui locum,

Liv. 5, 31, 7:

suffectis in loca eorum novis regibus,

Just. 11, 10, 7:

ipsae (apes) regem parvosque Quirites Sufficiunt,

Verg. G. 4, 202:

seu tribunos modo seu tribunis suffectos consules quoque habuit,

Liv. 4, 8, 1:

quia collegam suffici censori religio erat,

id. 6, 27, 4; 6, 38, 10:

quibus vitio creatis suffecti,

id. 9, 7, 14; 10, 47, 1:

filius patri suffectus,

Tac. A. 4, 16:

Conon Alcibiadi suffectus,

Just. 5, 6, 1:

sperante heredem suffici se proximum,

Phaedr. 3, 10, 12.—Esp. in the phrase suffectus consul, a consul elected after the regular time, a vice-consul:

quando duo ordinarii consules ejus anni alter morbo, alter ferro periisset, suffectum consulem negabant recte comitia habere posse,

Liv. 41, 18, 16 Weissenb. ad loc.; Lampr. Alex. Sev. 43, 2; Tac. A. 3, 37 fin.; cf.:

consulatus suffectus,

Aus. Grat. Act. 14, 2, § 32.—

Transf., to cause to take the place of, to supply instead of, to furnish as a substitute ( poet. and in post-Aug. prose):

atque aliam ex aliā generando suffice prolem,

Verg. G. 3, 65:

septimo eosdem (dentes) decidere anno, aliosque suffici,

Plin. 7, 16, 15, § 68:

quattuor caeli partes in ternas dividunt et singulis ventos binos suffectos dant,

Sen. Q. N. 5, 16, 2.—

Neutr., to be sufficient, to suffice, avail for, meet the need of, satisfy (freq. and class.; syn. suppeto); constr. absol., with dat., ad, adversus, in, with inf., ut or ne; rarely with si.

Absol.:

quamquam nec scribae sufficere nec tabulae nomina illorum capere potuerunt,

Cic. Phil. 2, 7, 16:

nec jam sufficiunt,

Verg. A. 9, 515:

idque (ferrum) diu Suffecit,

id. ib. 12, 739:

Romani quoad sufficere remiges potuerunt, satis pertinaciter secuti sunt,

Liv. 36, 45, 2:

non sufficiebant oppidani,

id. 21, 8, 4:

haec exempli gratiā sufficient,

Quint. 9, 2, 56:

non videntur tempora suffectura,

id. 2, 5, 3:

pro magistratibus, qui non sufficerent,

Suet. Aug. 43:

quīs non sufficientibus,

Curt. 9, 4, 33.—With subject-clause:

sufficit dicere, E portu navigavi,

Quint. 4, 2, 41:

non, quia sufficiat, non esse sacrilegium, sed quia, etc.,

id. 7, 3, 9:

suffecerit haec retulisse,

Suet. Ner. 31; Mart. 9, 1, 8.—

With dat.: nec jam vires sufficere cuiquam, * Caes. B. G. 7, 20; cf.:

vires concipit suffecturas oneri,

Plin. 17, 22, 35, § 173:

nec iis sufficiat imaginem virtutis effingere,

Quint. 10, 2, 15:

ac mihi quidem sufficeret hoc genus,

id. 5, 10, 90:

paucorum cupiditati cum obsistere non poterant, tamen sufficere aliquo modo poterant,

Cic. Verr. 2, 5, 48, § 127:

mons, hominum lacte et carne vescentium abunde sufficiebat alimentis,

Liv. 29, 31, 9:

hae manus suffecere desiderio meo,

Curt. 4, 1, 25; 3, 6, 19:

vires quae sufficiant labori certaminum,

Quint. 10, 3, 3; cf.:

summis operibus suffecturi vires,

id. 2, 4, 33:

pronuntiatio vel scenis suffectura,

id. 10, 1, 119:

quod opus cuicumque discendo sufficiet,

id. 1, 9, 3:

dominis sufficit tantum soli, ut relevare caput possint,

Plin. Ep. 1, 24, 4.— Poet.:

nec sufficit umbo Ictibus,

Verg. A. 9, 810.—

With ad: terra ingenito umore egens vix ad [p. 1792] perennes suffecit amnes, Liv. 4, 30:

inopi aerario nec plebe ad tributum sufficiente,

id. 29, 16:

annus vix ad solacium unius anni,

id. 10, 47:

oppidani ad omnia tuenda non sufficiebant,

id. 21, 8, 4:

quomodo nos ad patiendum sufficiamus,

id. 29, 17, 17; 21, 8, 4; 33, 10:

ad quod si vires non suffecerint,

Quint. 12, 1, 32.—

With adversus:

non suffecturum ducem unum et exercitum unum adversus quattuor populos,

Liv. 10, 25.—

With in:

nec locus in tumulos nec sufficit arbor in ignes,

Ov. M. 7, 613:

ergo ego sufficiam reus in nova crimina semper?

id. Am. 2, 7, 1.—

With inf.:

nec nos obniti contra nec tendere tantum Sufficimus,

Verg. A. 5, 22.—

With ut or ne:

interim sufficit, ut exorari te sinas,

Plin. Ep. 9, 21, 3:

sufficit, ne ea, quae sunt vera, minuantur,

id. ib. 9, 33, 11.—

With si:

sufficere tibi debet, si, etc.,

Plin. Ep. 5, 1, 9:

sufficere his credis, si probi existimentur,

id. Pan. 88, 2.—Hence, P. a.: suffĭcĭens, entis, sufficient, adequate:

aetas vix tantis matura rebus, sed abunde sufficiens,

Curt. 3, 6, 19:

testes,

Dig. 29, 7, 8.— Sup.:

unica et sufficientissima definitio,

Tert. adv. Marc. 5, 2.

suf-fundo ( subf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour below or underneath; to pour into or among; to pour over or upon; to overspread, suffuse (mostly ante-class. and postAug.).

Lit.

In gen.:

animum esse cordi suffusum sanguinem,

Cic. Tusc. 1, 9, 19:

aqua suffunditur,

flows underneath, diffuses itself, Sen. Q. N. 3, 26, 1 (al. adfunditur):

intumuit suffusā venter ab undā,

i. e. from dropsy, Ov. F. 1, 215:

mane suffundam aquolam,

Plaut. Curc. 1, 3, 3:

mare (i. e. aquam marinam) vinis,

id. Rud. 2, 7, 30:

jus,

Col. 12, 9, 2:

acetum,

Vitr. 7, 12:

merum in os mulae,

Col. 6, 38, 4.—

Esp.

Of tears, etc., to suffuse, fill, etc.:

lacrimis oculos suffusa nitentes,

Verg. A. 1, 228:

tepido suffundit lumina rore (i. e. lacrimis),

Ov. M. 10, 360; cf.:

lupus suffusus lumina flammā,

id. ib. 11, 368: oculi, qui ad alienam lippitudinem et ipsi suffunduntur, become suffused (with tears), Sen. Clem. 2, 6 med.; cf.:

ad quas ille voces lacrimis et multo pudore suffunditur,

Plin. Pan. 2, 8.—

Of other fluids, etc., to tinge, imbue, to stain, color:

agricola et minio suffusus rubenti,

stained, Tib. 2, 1, 55:

si cruore suffunduntur oculi,

become bloodshot, Plin. 23, 1, 24, § 49; so,

suffusi cruore oculi,

id. 29, 6, 38, § 126;

and in a reverse construction: sanguis oculis suffusus,

id. 20, 13, 51, § 142:

prodest felle suffusis,

for those affected with jaundice, id. 22, 21, 30, § 65:

ulcera alte suffusa medullis,

Claud. in Eutr. 2, 13; cf.:

suffusa bilis,

jaundice, Plin. 22, 21, 26, § 54: lingua est suffusa veneno, Ov. M. 2, 777:

sales suffusi felle,

id. Tr. 2, 565:

(nebulae) suffundunt suā caelum caligine,

Lucr. 6, 479:

calore suffusus aether,

suffused, intermingled, Cic. N. D. 2, 21, 54:

Hyperionis orbem Suffundi maculis,

Stat. Th. 11, 121.—

Of blushes, etc., to redden, suffuse, color, blush, etc.; cf.:

littera suffusas quod habet maculosa lituras,

blurred, Ov. Tr. 3, 1, 15.—

Of a blush: (Luna) si virgineum suffuderit ore ruborem,

Verg. G. 1, 430:

suffunditur ora rubore,

Ov. M. 1, 484:

roseo suffusa rubore,

id. Am. 3, 3, 5:

Masinissae rubore suffusus,

Liv. 30, 15, 1:

vultum rubore suffundere,

Pacat. Pan. Theod. 4, 4.— Absol.:

sancti viri est suffundi, si virginem viderit,

Tert. Virg. Vel. 2; Hier. adv. Jovin. 1, 48. —

Prov.: aquam frigidam suffundere, to throw cold water upon, i.e. to calumniate, inveigh against, Plaut. Cist. 1, 1, 36. —

Trop.:

(metus) omnia suffundens mortis nigrore,

covering, overspreading, Lucr. 3, 39:

cibo vires ad feturam,

to supply, Varr. R. R. 2, 8, 4:

animus in aliquem malevolentiā suffusus,

overspread, filled, Cic. Fam. 1, 9, 22. — Hence, * suffūsus, a, um, P. a., blushing, bashful, modest:

suffusior sexus,

Tert. Anim. 38 med.

suf-fĭcĭo ( subf-), fēci, fectum, 3, v. a. and n. [facio].

To put under or among.

Of a building, to lay the foundation for: opus. Curt. 5, 1, 29 Zumpt. —

Esp., to put into, dip in, dye, impregnate, imbue, tinge, lanam medicamentis, to impregnate, imbue, tinge, Cic. ap. Non. 386, 10, and 521, 19:

(angues) ardentes oculos suffecti sanguine et igni,

suffused, colored, Verg. A. 2, 210:

maculis suffecta genas,

Val. Fl. 2, 105:

suffecta leto lumina,

id. 1, 822; cf.:

nubes sole suffecta,

i. e. shone through, irradiated, Sen. Q. N. 1, 5, 11.—

To give, affard, furnish, supply = suppeditare, hupechein (mostly poet.):

(nebulae) sufficiunt nubes,

Lucr. 6, 480:

ut cibus aliam naturam sufficit ex se,

id. 3, 704:

haec aëra rarum Sufficiunt nobis,

id. 2, 108:

tellus Sufficit umorem,

Verg. G. 2, 424:

aut illae (salices) pecori frondem aut pastoribus umbras Sufficiunt saepemque satis et pabula melli,

id. ib. 2, 435:

ut (Hispania) Italiae cunctarum rerum abundantiam sufficiat,

Just. 44, 1, 4:

dux agmina sufficit unus turbanti terras,

Sil. 1, 36; cf.:

Horatius eos excursionibus sufficiendo adsuefacerat sibi fidere,

by permitting to take part in, Liv. 3, 61, 12 Weissenb. ad loc.; Petr. 27.— Trop.:

ipse pater Danais animos viresque secundas Sufficit,

gives courage and strength, Verg. A. 2, 618; 9, 803.—

To occupy with, employ in: Horatius eos (milites) excursionibus (dat.) sufficiendo proeliisque levibus experiundo assuefecerat sibi fidere, by employing them in sallies, etc., Liv. 3, 61.—

To put in the place of, to substitute for another; and esp., to choose or elect in the place of any one (class.; esp. freq. of magistrates, e. g. of consuls;

syn. subrogo): suffectus in Lucretii locum M. Horatius Pulvillus,

Liv. 2, 8, 4: in Appii locum suffectus, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10, 2:

consul in sufficiendo collegā occupatus,

Cic. Mur. 39, 85; cf.:

ne consul sufficiatur,

id. ib. 38, 82:

censorem in demortui locum,

Liv. 5, 31, 7:

suffectis in loca eorum novis regibus,

Just. 11, 10, 7:

ipsae (apes) regem parvosque Quirites Sufficiunt,

Verg. G. 4, 202:

seu tribunos modo seu tribunis suffectos consules quoque habuit,

Liv. 4, 8, 1:

quia collegam suffici censori religio erat,

id. 6, 27, 4; 6, 38, 10:

quibus vitio creatis suffecti,

id. 9, 7, 14; 10, 47, 1:

filius patri suffectus,

Tac. A. 4, 16:

Conon Alcibiadi suffectus,

Just. 5, 6, 1:

sperante heredem suffici se proximum,

Phaedr. 3, 10, 12.—Esp. in the phrase suffectus consul, a consul elected after the regular time, a vice-consul:

quando duo ordinarii consules ejus anni alter morbo, alter ferro periisset, suffectum consulem negabant recte comitia habere posse,

Liv. 41, 18, 16 Weissenb. ad loc.; Lampr. Alex. Sev. 43, 2; Tac. A. 3, 37 fin.; cf.:

consulatus suffectus,

Aus. Grat. Act. 14, 2, § 32.—

Transf., to cause to take the place of, to supply instead of, to furnish as a substitute ( poet. and in post-Aug. prose):

atque aliam ex aliā generando suffice prolem,

Verg. G. 3, 65:

septimo eosdem (dentes) decidere anno, aliosque suffici,

Plin. 7, 16, 15, § 68:

quattuor caeli partes in ternas dividunt et singulis ventos binos suffectos dant,

Sen. Q. N. 5, 16, 2.—

Neutr., to be sufficient, to suffice, avail for, meet the need of, satisfy (freq. and class.; syn. suppeto); constr. absol., with dat., ad, adversus, in, with inf., ut or ne; rarely with si.

Absol.:

quamquam nec scribae sufficere nec tabulae nomina illorum capere potuerunt,

Cic. Phil. 2, 7, 16:

nec jam sufficiunt,

Verg. A. 9, 515:

idque (ferrum) diu Suffecit,

id. ib. 12, 739:

Romani quoad sufficere remiges potuerunt, satis pertinaciter secuti sunt,

Liv. 36, 45, 2:

non sufficiebant oppidani,

id. 21, 8, 4:

haec exempli gratiā sufficient,

Quint. 9, 2, 56:

non videntur tempora suffectura,

id. 2, 5, 3:

pro magistratibus, qui non sufficerent,

Suet. Aug. 43:

quīs non sufficientibus,

Curt. 9, 4, 33.—With subject-clause:

sufficit dicere, E portu navigavi,

Quint. 4, 2, 41:

non, quia sufficiat, non esse sacrilegium, sed quia, etc.,

id. 7, 3, 9:

suffecerit haec retulisse,

Suet. Ner. 31; Mart. 9, 1, 8.—

With dat.: nec jam vires sufficere cuiquam, * Caes. B. G. 7, 20; cf.:

vires concipit suffecturas oneri,

Plin. 17, 22, 35, § 173:

nec iis sufficiat imaginem virtutis effingere,

Quint. 10, 2, 15:

ac mihi quidem sufficeret hoc genus,

id. 5, 10, 90:

paucorum cupiditati cum obsistere non poterant, tamen sufficere aliquo modo poterant,

Cic. Verr. 2, 5, 48, § 127:

mons, hominum lacte et carne vescentium abunde sufficiebat alimentis,

Liv. 29, 31, 9:

hae manus suffecere desiderio meo,

Curt. 4, 1, 25; 3, 6, 19:

vires quae sufficiant labori certaminum,

Quint. 10, 3, 3; cf.:

summis operibus suffecturi vires,

id. 2, 4, 33:

pronuntiatio vel scenis suffectura,

id. 10, 1, 119:

quod opus cuicumque discendo sufficiet,

id. 1, 9, 3:

dominis sufficit tantum soli, ut relevare caput possint,

Plin. Ep. 1, 24, 4.— Poet.:

nec sufficit umbo Ictibus,

Verg. A. 9, 810.—

With ad: terra ingenito umore egens vix ad [p. 1792] perennes suffecit amnes, Liv. 4, 30:

inopi aerario nec plebe ad tributum sufficiente,

id. 29, 16:

annus vix ad solacium unius anni,

id. 10, 47:

oppidani ad omnia tuenda non sufficiebant,

id. 21, 8, 4:

quomodo nos ad patiendum sufficiamus,

id. 29, 17, 17; 21, 8, 4; 33, 10:

ad quod si vires non suffecerint,

Quint. 12, 1, 32.—

With adversus:

non suffecturum ducem unum et exercitum unum adversus quattuor populos,

Liv. 10, 25.—

With in:

nec locus in tumulos nec sufficit arbor in ignes,

Ov. M. 7, 613:

ergo ego sufficiam reus in nova crimina semper?

id. Am. 2, 7, 1.—

With inf.:

nec nos obniti contra nec tendere tantum Sufficimus,

Verg. A. 5, 22.—

With ut or ne:

interim sufficit, ut exorari te sinas,

Plin. Ep. 9, 21, 3:

sufficit, ne ea, quae sunt vera, minuantur,

id. ib. 9, 33, 11.—

With si:

sufficere tibi debet, si, etc.,

Plin. Ep. 5, 1, 9:

sufficere his credis, si probi existimentur,

id. Pan. 88, 2.—Hence, P. a.: suffĭcĭens, entis, sufficient, adequate:

aetas vix tantis matura rebus, sed abunde sufficiens,

Curt. 3, 6, 19:

testes,

Dig. 29, 7, 8.— Sup.:

unica et sufficientissima definitio,

Tert. adv. Marc. 5, 2.

suf-fundo ( subf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour below or underneath; to pour into or among; to pour over or upon; to overspread, suffuse (mostly ante-class. and postAug.).

Lit.

In gen.:

animum esse cordi suffusum sanguinem,

Cic. Tusc. 1, 9, 19:

aqua suffunditur,

flows underneath, diffuses itself, Sen. Q. N. 3, 26, 1 (al. adfunditur):

intumuit suffusā venter ab undā,

i. e. from dropsy, Ov. F. 1, 215:

mane suffundam aquolam,

Plaut. Curc. 1, 3, 3:

mare (i. e. aquam marinam) vinis,

id. Rud. 2, 7, 30:

jus,

Col. 12, 9, 2:

acetum,

Vitr. 7, 12:

merum in os mulae,

Col. 6, 38, 4.—

Esp.

Of tears, etc., to suffuse, fill, etc.:

lacrimis oculos suffusa nitentes,

Verg. A. 1, 228:

tepido suffundit lumina rore (i. e. lacrimis),

Ov. M. 10, 360; cf.:

lupus suffusus lumina flammā,

id. ib. 11, 368: oculi, qui ad alienam lippitudinem et ipsi suffunduntur, become suffused (with tears), Sen. Clem. 2, 6 med.; cf.:

ad quas ille voces lacrimis et multo pudore suffunditur,

Plin. Pan. 2, 8.—

Of other fluids, etc., to tinge, imbue, to stain, color:

agricola et minio suffusus rubenti,

stained, Tib. 2, 1, 55:

si cruore suffunduntur oculi,

become bloodshot, Plin. 23, 1, 24, § 49; so,

suffusi cruore oculi,

id. 29, 6, 38, § 126;

and in a reverse construction: sanguis oculis suffusus,

id. 20, 13, 51, § 142:

prodest felle suffusis,

for those affected with jaundice, id. 22, 21, 30, § 65:

ulcera alte suffusa medullis,

Claud. in Eutr. 2, 13; cf.:

suffusa bilis,

jaundice, Plin. 22, 21, 26, § 54: lingua est suffusa veneno, Ov. M. 2, 777:

sales suffusi felle,

id. Tr. 2, 565:

(nebulae) suffundunt suā caelum caligine,

Lucr. 6, 479:

calore suffusus aether,

suffused, intermingled, Cic. N. D. 2, 21, 54:

Hyperionis orbem Suffundi maculis,

Stat. Th. 11, 121.—

Of blushes, etc., to redden, suffuse, color, blush, etc.; cf.:

littera suffusas quod habet maculosa lituras,

blurred, Ov. Tr. 3, 1, 15.—

Of a blush: (Luna) si virgineum suffuderit ore ruborem,

Verg. G. 1, 430:

suffunditur ora rubore,

Ov. M. 1, 484:

roseo suffusa rubore,

id. Am. 3, 3, 5:

Masinissae rubore suffusus,

Liv. 30, 15, 1:

vultum rubore suffundere,

Pacat. Pan. Theod. 4, 4.— Absol.:

sancti viri est suffundi, si virginem viderit,

Tert. Virg. Vel. 2; Hier. adv. Jovin. 1, 48. —

Prov.: aquam frigidam suffundere, to throw cold water upon, i.e. to calumniate, inveigh against, Plaut. Cist. 1, 1, 36. —

Trop.:

(metus) omnia suffundens mortis nigrore,

covering, overspreading, Lucr. 3, 39:

cibo vires ad feturam,

to supply, Varr. R. R. 2, 8, 4:

animus in aliquem malevolentiā suffusus,

overspread, filled, Cic. Fam. 1, 9, 22. — Hence, * suffūsus, a, um, P. a., blushing, bashful, modest:

suffusior sexus,

Tert. Anim. 38 med.

tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.

As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.

As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.

In comparison between two adjj.:

tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):

non tam solido quam splendido nomine,

id. Fin. 1, 18, 61:

tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,

Val. Max. 3, 8, 1:

adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,

things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:

quorum vires quam repentinae tam breves,

Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:

non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,

Cic. Brut. 37, 140:

ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,

id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:

maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,

Liv. 7, 1, 8:

quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,

id. 21, 43, 11:

donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,

id. 4, 2, 4. —

In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.

As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;

not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,

as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:

quam placida'st aqua,

id. ib. 3, 2, 165:

tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,

id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:

nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,

Cic. Or. 30, 168:

tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,

id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—

The adjective not repeated.

The terms of comparison being nouns or pronouns:

tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),

Plaut. Capt. 2, 2, 60:

fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,

id. Bacch. 3, 3, 30:

tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,

id. Cas. 3, 6, 43:

ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,

id. Poen. 1, 2, 145:

tam crebri ad terram decidebant quam pira,

id. ib. 2, 38:

tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,

Ter. Ad. 5, 3, 63:

quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,

id. ib. 4, 1, 18:

tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,

Cic. Sull. 31, 87:

tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,

id. Fam. 13, 3:

nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,

Liv. 45, 22:

nihil est tam violentum quam magna vis aquae,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

(cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),

Quint. 8, 2, 8:

(ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,

Sen. Ira, 1, 9, 2.—

Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,

Plaut. Cist. 2, 1, 20:

nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,

Cic. Sen. 12, 41:

neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,

Lucr. 6, 101.—Virtually negative:

quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),

Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:

vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,

Liv. 28, 39, 13. —

With quam in subst.-clause:

quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,

Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:

juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,

Cic. Leg. 1, 4, 12. —

Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?

Cic. Leg. 1, 4, 14.—

With quam in adverb.-clause:

cupam facito tam crassam quam modioli postulant,

Cato, R. R. 21, 1:

si era mea sciat tam socordem esse quam sum,

Plaut. Cist. 4, 2, 5:

tua est imago: tam consimili'st quam potest,

id. Men. 5, 9, 4:

sororem tam similem quam lacte lacti est,

id. Mil. 2, 2, 87.—

Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.

Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:

quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?

Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:

nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,

Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—

The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:

tam facile vinces quam pirum volpes comest,

id. Most. 3, 1, 26:

tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,

id. Merc. 1, 2, 77:

tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,

id. Truc. 1, 2, 109:

tam facile quam tu arbitraris,

Cic. Div. 1, 6, 10:

tam cito evertetur quam navis, etc.,

id. Rep. 1, 34, 51:

nihil tam cito redditur quam a speculo imago,

Sen. Q. N. 1, 4, 2. —

Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,

Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):

quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —

With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.

One verb compared with another:

nam quod edit tam duim quam perduim,

for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:

vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,

Quint. 2, 5, 17:

Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,

Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:

fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,

Lucr. 6, 115.—

The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,

Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;

tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,

Plaut. Capt. 2, 2, 61:

tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),

id. Aul. 3, 6, 12:

quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,

id. Capt. 2, 2, 6:

tam huic loqui licere oportet quam isti,

id. Cas. 2, 6, 58:

tam tibi istuc credo quam mihi,

id. Ep. 1, 2, 25:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,

Cic. Ac. 2, 44, 137:

tam moveor quam tu, Luculle,

id. ib. 2, 46, 141:

tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,

id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:

tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,

Cic. Tusc. 1, 24, 56:

sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,

Sen. Ira. 1, 12, 4:

meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),

id. ib. 1, 15, 1:

tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),

id. Q. N. 3, 16, 3:

quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),

Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.

sic),

Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —

Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,

Cic. Tusc. 3, 16, 34:

quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,

id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,

id. Fam. 7, 3, 2:

qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,

id. Att. 2, 17, 2:

neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,

id. Verr. 1, 8, 21:

Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,

Liv. 38, 39, 10.—

Object-inff.:

qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,

Cic. Ac. 2, 14, 44:

quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,

id. Tusc. 1, 7, 13:

virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,

id. Lael. 26, 98.—

Subject-inff. or dependent clauses:

ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),

Plaut. As. 1, 1, 109:

Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,

Ter. Eun. 4, 4, 51:

tam teneor dono quam si dimittar onustus,

Hor. Ep. 1, 7, 18:

Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,

Ov. M. 4, 613:

tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,

Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):

nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,

Cic. Off. 1, 34, 125:

eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,

id. Att. 9, 2, a, 3:

nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,

id. Tusc. 2, 12, 28:

non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,

id. Or. 2, 72, 295:

cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,

id. Top. 1, 2:

auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,

Liv. 2, 44, 7:

Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,

id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —

With quam in adverb.-clause:

tam confido quam poti'st,

Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;

v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),

Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—

Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:

quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,

Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:

quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,

id. Brut. 15, 58.—

With esse and predic. noun:

tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,

Plaut. Mil. 2, 5, 47:

equidem tam sum servos quam tu,

id. Capt. 3, 4, 11:

tam ego homo sum quam tu,

id. As. 2, 4, 83:

nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,

Ter. Ad. 3, 3, 68:

tam es tu judex quam ego senator,

Cic. Rab. Post. 7, 17:

tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:

tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,

Plaut. Capt. 2, 2, 86:

qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,

Cic. Off. 1, 7, 23. —

Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,

Cic. Off. 3, 8, 35. —

With quasi in place of quam:

tam a me pudica est quasi soror mea sit,

Plaut. Curc. 1, 1, 51. —

Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):

quam magis adspecto, tam magis est nimbata,

Plaut. Poen. 1, 2, 138:

magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,

id. Bacch. 5, 1, 5:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

id. As. 1, 3, 6:

quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,

Lucr. 4, 999:

quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,

id. 5, 453:

tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:

quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,

Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:

verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,

Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:

quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,

Plaut. Trin. 4, 2, 19.—

Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.

the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,

Cato, R. R. 64 (65):

oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,

id. ib. 64 (65):

quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,

id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:

quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,

Plaut. Aul. 2, 2, 59:

quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,

Ter. Heaut. 5, 2, 44:

quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,

id. Ad. 3, 4, 56:

quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,

Varr. R. R. 2, 9:

quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

Sall. J. 31, 14. —

With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):

nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),

Plaut. Mil. 4, 7, 26:

tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),

id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).

With a comp. clause understood.

With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:

quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),

Cic. Off. 1, 21, 73:

cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),

id. Tusc. 3, 1, 1:

nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),

id. ib. 1, 23, 55:

non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,

id. Ac. 2, 4, 10:

sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),

Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);

sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),

Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:

bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,

Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:

tam gratia'st,

id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;

nolo tibi molestos esse nos,

id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—

With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.

With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:

equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,

id. Most. 1, 3, 29:

ordine cum videas tam certo multa creari,

Lucr. 5, 735:

deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,

id. 5, 12:

quorsum igitur tam multa de voluptate?

Cic. Sen. 12, 44:

ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,

id. Tusc. 1, 42, 100:

inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,

id. Fin. 2, 23, 77:

quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?

as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:

tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,

id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:

ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,

id. Ac. 2, 21, 68:

tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,

at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:

supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,

Liv. 39, 31, 14:

tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,

Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:

qui tam crudelem tyrannum occideret,

id. 3, 1, 2:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,

id. 3, 2, 7:

tam contraria est pestis,

Plin. 8, 38, 57, § 136:

tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,

id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):

tamne indignus videar?

Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:

nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,

of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—

With advv.:

alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?

Plaut. Capt. 1, 2, 37:

quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?

id. Am. 1, 3, 4:

unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?

Ter. Phorm. 3, 3, 1:

quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,

Lucr. 5, 559:

jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,

Cic. Tusc. 1, 6, 12:

ista tam aperte et per versa et falsa,

id. Ac. 2, 18, 60:

cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,

id. Sen. 5, 13:

me pudet tam cito de sententia esse dejectum,

id. Tusc. 2, 5, 14:

etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

id. Fin. 5, 11, 31:

an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,

as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:

nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,

id. Or. 1, 55, 274:

quid tu, inquit, tam mane?

id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:

quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,

id. ib. 1, 14:

cum tam procul a finibus Macedoniae absint,

Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:

qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,

Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:

tam vesperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—

With verbs:

ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,

Plaut. Bacch. 4, 5, 10:

quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?

id. Cist. 1, 1, 55:

quid tam properas?

id. Pers. 4, 6, 11:

cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),

Ter. Ad. 5, 7, 21:

age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,

id. Heaut. 5, 5, 8:

non pol temere'st quod tu tam times,

id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:

quam si explicavisset, non tam haesitaret,

i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:

quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),

Plaut. Cas. 4, 4, 31:

Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),

Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:

numquam ego te tam esse matulam credidi,

Plaut. Pers. 4, 3, 72.—

Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).

After hic:

etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?

Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:

hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,

id. ib. 2, 2, 31, §

77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,

id. Clu. 14, 42:

haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,

id. Sest. 13, 31:

in hoc tam exiguo vitae curriculo,

id. Arch. 11, 28:

hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,

id. Cat. 1, 5, 11:

in hac tam clara re publica natus,

id. Rep. 1, 19, 31:

hanc rem publicam tam praeclare fundatam,

id. Par. 1, 2, 10:

haec tam crebra Etruriae concilia,

Liv. 5, 5, 8:

in his tam parvis atque tam nullis,

Plin. 11, 2, 1, § 2:

quorsum haec tam putida tendant,

Hor. S. 2, 7, 21:

hac tam prospera pugna nuntiata,

Curt. 3, 11, 16.—

After ille:

ille homo tam locuples, tam honestus,

Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §

44: illud tam grave bellum,

Val. Max. 5, 6, ext. 1:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,

id. 3, 2, 7.—

After iste:

tamenne ista tam absurda defendes?

Cic. N. D. 1, 29, 81:

ista admonitio tua tam accurata,

id. Att. 6, 1, 20:

quae est ista tam infesta ira?

Liv. 7, 30, 15:

iste tam justus hostis, tam misericors victor,

Curt. 4, 10, 34.—

After id ipsum:

id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,

Liv. 1, 48, 9.—

After tot:

jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,

Cic. Ac. 2, 48, 147:

tot tam valida oppida,

Liv. 5, 54, 5:

tot tam opulenti tyranni regesque,

id. 25, 24, 13:

inter tot tam effrenatarum gentium arma,

id. 21, 9, 3:

tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,

id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:

cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,

id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—

After hic talis:

da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,

Cic. Fam. 16, 21, 3.

As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).

Without a negation ( = ita, adeo;

rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,

Plaut. Rud. 3, 4, 51:

quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,

Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:

ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,

Caes. B. C. 3, 36:

tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,

id. B. G. 2, 21:

tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,

Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:

tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,

id. ib. 16, 59:

quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,

Val. Max. 1, 8, ext. 14:

tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,

id. 3, 2, ext. 3:

in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,

Quint. 10, 1, 83:

(Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,

Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:

3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,

Plin. 10, 29, 43, § 82:

ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,

Plin. Ep. 3, 14, 7.—

With a negation, or in a question implying a negation.

Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):

numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,

Ter. Hec. 1, 2, 33:

non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,

Lucr. 6, 887:

quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 50, 146:

non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,

id. Fam. 6, 12, 1:

nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,

id. ib. 6, 1, 3:

non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,

id. Or. 2, 90, 365:

non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,

id. Att. 13, 31, 1:

nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,

id. Phil. 2, 15, 37:

quis tam demens ut sua voluntate maereat?

id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:

non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,

id. Ac. 2, 17, 53:

non se tam barbarum ut non sciret, etc.,

Caes. B. G. 1, 44, 17:

nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,

Sen. Ira, 2, 12, 3:

nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,

id. Thyest. 619.—

With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:

generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,

id. Pers. 4, 4, 34:

an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?

id. Trin. 4, 2, 42:

nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:

nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,

id. Sen. 7, 24:

nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,

id. Div. 2, 58, 119:

nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,

id. Sull. 27, 76:

quae est anus tam delira quae timeat ista?

id. Tusc. 1, 21, 48:

ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?

id. N. D. 3, 16, 41:

sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,

id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:

neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,

Caes. B. C. 1, 21:

in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,

Liv. 25, 18, 3:

ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,

Nep. Milt. 8, 4:

ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?

Sen. Thyest. 196. —

With a negation, followed by quin ( = ut is non;

class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,

Plaut. Merc. 2, 3, 27:

nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,

id. Pers. 4, 6, 8:

nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,

id. As. 5, 2, 94:

numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,

Ter. Heaut. 1, 1, 15:

nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,

id. ib. 4, 2, 8:

ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,

Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,

id. Fam. 6, 1, 7:

ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,

Nep. Alcib. 6, 4.

Tam, ante-class., sometimes = tamen:

antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,

Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,

etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,

Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:

tam si nihil usus esset, jam non dicerem,

id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.

In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;

Tam modo, inquit Praenestinus,

Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.

tĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Gr. stegô, to cover; tegos, stegos, roof; Sanscr. sthag-, to hide; Germ. decken; Engl thatch], to cover (syn. operio).

Lit.

In gen.:

amica corpus ejus (Alcibiadis) texit suo pallio,

Cic. Div 2, 69, 143:

capite se totum tegit,

Plaut. Trin. 4, 2, 9:

(tegillo) tectus esse soleo, si pluvit,

id. Rud. 2, 7, 19: fere res omnes aut corio sunt Aut etiam conchis [p. 1846] aut callo aut cortice tectae, covered, clothed, Lucr. 4, 936; cf.:

bestiae aliae coriis tectae sunt, aliae villis vestitae,

Cic. N. D. 2, 47, 121:

ut tecti, ut vestiti, ut salvi esse possemus,

id. ib. 2, 69, 150:

corpora veste villosā,

Tib. 2, 3, 76:

caput galea,

Prop. 4 (5), 3, 44:

Mars tunicā adamantinā tectus,

Hor. C. 1, 6, 13:

ensis Vaginā tectus,

id. S. 2, 1, 4. —In Greek constr.:

primā tectus lanugine malas,

Ov. M. 12, 291:

cucullo caput tectus,

Mart. 5, 14, 6:

quae (casae) more Gallorum stramentis erant tectae,

Caes. B. G. 5, 43:

tectas casas testudinum superficie,

Plin. 6, 24, 28, § 109:

musculum,

Caes. B. C. 2, 10:

domum,

Dig. 19, 1, 18: naves tectae, covered with decks, decked ( = constratae), Caes. B. C. 1, 56; Liv. 36, 43, 13 (opp. apertae);

31, 46, 6: tectae instrataeque scaphae,

Caes. B. C. 3, 100:

incepto tegeret cum lumina somno,

Verg. G. 4, 414:

utne tegam spurco Damae latus?

i. e. to go by the side of, walk cheek by jowl with, Hor. S. 2, 5, 18; so,

latus alicui,

Suet. Claud. 24; cf. aliquem, to surround, attend, accompany:

omnis eum stipata tegebat Turba ducum,

Verg. A. 11, 12; Stat. S. 5, 1, 26: sarta tecta; v. sartus. —

In partic.

To cover, hide, conceal (rare in lit. sense;

syn.: abscondo, occulto): Caesar tectis insignibus suorum occultatisque signis militaribus, etc.,

Caes. B. G. 7, 45:

fugientem silvae texerunt,

id. ib. 6, 30:

oves (silva),

Ov. M. 13, 822:

quas (tabellas) tegat in tepido sinu,

id. A. A. 3, 622:

ferae latibulis se tegunt,

Cic. Rab. Post. 15, 42; cf.:

nebula matutina texerat inceptum,

Liv. 41, 2, 4:

Scipionem nebulae possiderent ac tegerent,

Vop. prol. 2. —

To shelter, protect, defend (rare in lit. sense); constr., in analogy with defendere and tueri, aliquid ab aliquo or ab aliquā re:

qui portus ab Africo tegebatur, ab Austro non erat tutus,

Caes. B. C. 3, 26:

ut alter (ordo propugnatorum) ponte ab incidentibus telis tegeretur,

Hirt. B. G. 8, 9:

aliquem conservare et tegere,

id. ib. 1, 85:

tempestas et nostros texit et naves Rhodias afflixit,

Caes. B. C. 3, 27; Hirt. B. G. 8, 5; Sall. J. 101, 4:

triumpho, si licet me latere tecto abscedere,

i. e. with a whole skin, safe, unhurt, Ter. Heaut. 4, 2, 5.— Pass. in mid. force:

tegi magis Romani quam pugnare,

Liv. 4, 37, 11.—

To cover over, bury, enclose ( poet.):

te modo terra tegat,

Prop. 2, 26, 44 (3, 22, 24):

sit tibi terra levis mollique tegaris harenā,

Mart. 9, 29, 11:

ossa tegebat humus,

Ov. M. 15, 56:

ossa tegit tumulus,

id. Am. 2, 6, 59:

Sicanio tegitur sepulcro,

Luc. 2, 548. —

Trop.

In gen., to cover (very rare):

tempestas, mihi quae modestiam omnem, Detexit tectus quā fui,

Plaut. Most. 1, 3, 7. —

In partic.

(Acc. to I. B. 1.) To cloak, hide, veil, conceal, keep secret (freq. and class.):

triumphi nomine tegere atque velare cupiditatem suam,

Cic. Pis. 24, 56:

multis simulationum involucris tegitur et quasi velis quibusdam obtenditur unius cujusque natura,

id. Q. Fr. 1, 1, 5, § 15:

ignaviam suam tenebrarum ac parietum custodiis tegere,

id. Rab. Perd. 7, 21:

animus ejus vultu, flagitia parietibus tegebantur,

id. Sest. 9, 22:

summam prudentiam simulatione stultitiae,

id. Brut. 14, 53:

honestā praescriptione rem turpissimam,

Caes. B. C. 3, 32; cf.:

turpia facta oratione,

Sall. J. 85, 31:

aliquid mendacio,

Cic. Quint. 26, 81:

nomen tyranni humanitate,

Nep. Dion, 1:

commissum,

Hor. Ep. 1, 18, 38; id. A. P. 200:

non uti corporis vulnera, ita exercitus incommoda sunt tegenda,

Caes. B. C. 2, 31:

nostram sententiam,

Cic. Tusc. 5, 4, 11:

dira supplicia,

Verg. A. 6, 498:

causam doloris,

Ov. M. 13, 748:

pectoribus dabas multa tegenda meis,

id. Tr. 3, 6, 10: ignobilitatis tegendae causā, Cap. Max. 8. —

(Acc. to I. B. 2.) To defend, protect, guard:

aliquid excusatione amicitiae,

Cic. Lael. 12, 43; id. Clu. 11:

quod is meam salutem atque vitam suā benevolentiā, praesidio custodiāque texisset,

id. Planc. 1, 1:

nostri clarissimorum hominum auctoritate leges et jura tecta esse voluerunt,

id. de Or. 1, 59, 253:

pericula facile innocentiā tecti repellemus,

id. Imp. Pomp. 24, 70:

qui a patrum crudelibus suppliciis tegere liberos sciant,

Liv. 1, 53, 8:

aliquem tegere ac tueri, Cic Fam. 13, 66, 2: libertatem, patriam, parentisque armis tegere,

Sall. C. 6, 5: ut legatos cura magistratuum magis quam jus gentium ab irā impetuque hominum tegeret, Liv. 8, 6, 7:

legationisque jure satis tectum se arbitraretur,

Nep. Pelop. 5, 1.—Hence, tec-tus, a, um, P. a., covered, i. e. hidden, concealed.

Lit.:

cuniculi,

Hirt. B. G. 8, 41. —

Trop., hidden, not frank, open, or plain; secret, concealed, disguised; close, reserved, cautious:

sermo verbis tectus,

covered, enveloped, Cic. Fam. 9, 22, 1; cf.

verba (opp. apertissima),

id. ib. 9, 22, 5:

occultior atque tectior cupiditas,

id. Rosc. Am. 36, 104:

amor,

Ov. R. Am. 619. —

Of persons: occultus et tectus,

Cic. Fin. 2, 17, 54:

tecti esse ad alienos possumus,

id. Rosc. Am. 40, 116; cf. in comp.:

tectior,

id. Phil. 13, 3, 6:

te in dicendo mihi videri tectissimum,

id. de Or. 2, 73, 296:

silet ille, tectusque recusat Prodere quemquam,

Verg. A. 2, 126; cf.:

quis consideratior illo? Quis tectior?

Cic. Deiot. 6, 16. — Hence, adv.: tectō, covertly, privily, cautiously:

et tamen ab illo aperte, tecte quicquid est datum, libenter accepi,

Cic. Att. 1, 14, 4. — Comp.:

tectius,

Cic. Fam. 9, 22, 2; id. Planc. 10, 8, 5; Ov. A. A. 1, 276.

tĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Gr. stegô, to cover; tegos, stegos, roof; Sanscr. sthag-, to hide; Germ. decken; Engl thatch], to cover (syn. operio).

Lit.

In gen.:

amica corpus ejus (Alcibiadis) texit suo pallio,

Cic. Div 2, 69, 143:

capite se totum tegit,

Plaut. Trin. 4, 2, 9:

(tegillo) tectus esse soleo, si pluvit,

id. Rud. 2, 7, 19: fere res omnes aut corio sunt Aut etiam conchis [p. 1846] aut callo aut cortice tectae, covered, clothed, Lucr. 4, 936; cf.:

bestiae aliae coriis tectae sunt, aliae villis vestitae,

Cic. N. D. 2, 47, 121:

ut tecti, ut vestiti, ut salvi esse possemus,

id. ib. 2, 69, 150:

corpora veste villosā,

Tib. 2, 3, 76:

caput galea,

Prop. 4 (5), 3, 44:

Mars tunicā adamantinā tectus,

Hor. C. 1, 6, 13:

ensis Vaginā tectus,

id. S. 2, 1, 4. —In Greek constr.:

primā tectus lanugine malas,

Ov. M. 12, 291:

cucullo caput tectus,

Mart. 5, 14, 6:

quae (casae) more Gallorum stramentis erant tectae,

Caes. B. G. 5, 43:

tectas casas testudinum superficie,

Plin. 6, 24, 28, § 109:

musculum,

Caes. B. C. 2, 10:

domum,

Dig. 19, 1, 18: naves tectae, covered with decks, decked ( = constratae), Caes. B. C. 1, 56; Liv. 36, 43, 13 (opp. apertae);

31, 46, 6: tectae instrataeque scaphae,

Caes. B. C. 3, 100:

incepto tegeret cum lumina somno,

Verg. G. 4, 414:

utne tegam spurco Damae latus?

i. e. to go by the side of, walk cheek by jowl with, Hor. S. 2, 5, 18; so,

latus alicui,

Suet. Claud. 24; cf. aliquem, to surround, attend, accompany:

omnis eum stipata tegebat Turba ducum,

Verg. A. 11, 12; Stat. S. 5, 1, 26: sarta tecta; v. sartus. —

In partic.

To cover, hide, conceal (rare in lit. sense;

syn.: abscondo, occulto): Caesar tectis insignibus suorum occultatisque signis militaribus, etc.,

Caes. B. G. 7, 45:

fugientem silvae texerunt,

id. ib. 6, 30:

oves (silva),

Ov. M. 13, 822:

quas (tabellas) tegat in tepido sinu,

id. A. A. 3, 622:

ferae latibulis se tegunt,

Cic. Rab. Post. 15, 42; cf.:

nebula matutina texerat inceptum,

Liv. 41, 2, 4:

Scipionem nebulae possiderent ac tegerent,

Vop. prol. 2. —

To shelter, protect, defend (rare in lit. sense); constr., in analogy with defendere and tueri, aliquid ab aliquo or ab aliquā re:

qui portus ab Africo tegebatur, ab Austro non erat tutus,

Caes. B. C. 3, 26:

ut alter (ordo propugnatorum) ponte ab incidentibus telis tegeretur,

Hirt. B. G. 8, 9:

aliquem conservare et tegere,

id. ib. 1, 85:

tempestas et nostros texit et naves Rhodias afflixit,

Caes. B. C. 3, 27; Hirt. B. G. 8, 5; Sall. J. 101, 4:

triumpho, si licet me latere tecto abscedere,

i. e. with a whole skin, safe, unhurt, Ter. Heaut. 4, 2, 5.— Pass. in mid. force:

tegi magis Romani quam pugnare,

Liv. 4, 37, 11.—

To cover over, bury, enclose ( poet.):

te modo terra tegat,

Prop. 2, 26, 44 (3, 22, 24):

sit tibi terra levis mollique tegaris harenā,

Mart. 9, 29, 11:

ossa tegebat humus,

Ov. M. 15, 56:

ossa tegit tumulus,

id. Am. 2, 6, 59:

Sicanio tegitur sepulcro,

Luc. 2, 548. —

Trop.

In gen., to cover (very rare):

tempestas, mihi quae modestiam omnem, Detexit tectus quā fui,

Plaut. Most. 1, 3, 7. —

In partic.

(Acc. to I. B. 1.) To cloak, hide, veil, conceal, keep secret (freq. and class.):

triumphi nomine tegere atque velare cupiditatem suam,

Cic. Pis. 24, 56:

multis simulationum involucris tegitur et quasi velis quibusdam obtenditur unius cujusque natura,

id. Q. Fr. 1, 1, 5, § 15:

ignaviam suam tenebrarum ac parietum custodiis tegere,

id. Rab. Perd. 7, 21:

animus ejus vultu, flagitia parietibus tegebantur,

id. Sest. 9, 22:

summam prudentiam simulatione stultitiae,

id. Brut. 14, 53:

honestā praescriptione rem turpissimam,

Caes. B. C. 3, 32; cf.:

turpia facta oratione,

Sall. J. 85, 31:

aliquid mendacio,

Cic. Quint. 26, 81:

nomen tyranni humanitate,

Nep. Dion, 1:

commissum,

Hor. Ep. 1, 18, 38; id. A. P. 200:

non uti corporis vulnera, ita exercitus incommoda sunt tegenda,

Caes. B. C. 2, 31:

nostram sententiam,

Cic. Tusc. 5, 4, 11:

dira supplicia,

Verg. A. 6, 498:

causam doloris,

Ov. M. 13, 748:

pectoribus dabas multa tegenda meis,

id. Tr. 3, 6, 10: ignobilitatis tegendae causā, Cap. Max. 8. —

(Acc. to I. B. 2.) To defend, protect, guard:

aliquid excusatione amicitiae,

Cic. Lael. 12, 43; id. Clu. 11:

quod is meam salutem atque vitam suā benevolentiā, praesidio custodiāque texisset,

id. Planc. 1, 1:

nostri clarissimorum hominum auctoritate leges et jura tecta esse voluerunt,

id. de Or. 1, 59, 253:

pericula facile innocentiā tecti repellemus,

id. Imp. Pomp. 24, 70:

qui a patrum crudelibus suppliciis tegere liberos sciant,

Liv. 1, 53, 8:

aliquem tegere ac tueri, Cic Fam. 13, 66, 2: libertatem, patriam, parentisque armis tegere,

Sall. C. 6, 5: ut legatos cura magistratuum magis quam jus gentium ab irā impetuque hominum tegeret, Liv. 8, 6, 7:

legationisque jure satis tectum se arbitraretur,

Nep. Pelop. 5, 1.—Hence, tec-tus, a, um, P. a., covered, i. e. hidden, concealed.

Lit.:

cuniculi,

Hirt. B. G. 8, 41. —

Trop., hidden, not frank, open, or plain; secret, concealed, disguised; close, reserved, cautious:

sermo verbis tectus,

covered, enveloped, Cic. Fam. 9, 22, 1; cf.

verba (opp. apertissima),

id. ib. 9, 22, 5:

occultior atque tectior cupiditas,

id. Rosc. Am. 36, 104:

amor,

Ov. R. Am. 619. —

Of persons: occultus et tectus,

Cic. Fin. 2, 17, 54:

tecti esse ad alienos possumus,

id. Rosc. Am. 40, 116; cf. in comp.:

tectior,

id. Phil. 13, 3, 6:

te in dicendo mihi videri tectissimum,

id. de Or. 2, 73, 296:

silet ille, tectusque recusat Prodere quemquam,

Verg. A. 2, 126; cf.:

quis consideratior illo? Quis tectior?

Cic. Deiot. 6, 16. — Hence, adv.: tectō, covertly, privily, cautiously:

et tamen ab illo aperte, tecte quicquid est datum, libenter accepi,

Cic. Att. 1, 14, 4. — Comp.:

tectius,

Cic. Fam. 9, 22, 2; id. Planc. 10, 8, 5; Ov. A. A. 1, 276.

urgeo (less correctly urgueo), ursi ( perf. rare; past part. not found), 2, v. a. [Gr. Werg-, heirgnumi, to shut in; Sanscr. varg-, vargami, prevent; Germ. Merk; Engl. work], to press, push, force, drive, impel, urge.

Lit. (mostly poet.;

syn.: pello, trudo): unda impellitur undā Urgeturque eadem veniens urgetque priorem,

Ov. M. 15, 182:

urgeris turbā circum te stante,

Hor. S. 1, 3, 135:

angustoque vagos pisces urgere catino,

id. ib. 2, 4, 77:

trepidique pedem pede fervidus urget,

Verg. A. 12, 748; cf. Cic. Rep. 6, 20, 21:

aut petis aut urges ruiturum, Sisyphe, saxum,

i. e. roll up, Ov. M. 4, 460:

versaque in obnixos urguentur cornua vasto Cum gemitu,

Verg. G. 3, 222:

tres (naves) Eurus ab alto In brevia et Syrtes urget,

id. A. 1, 111:

miserum tenues in jecur urget acus,

Ov. H. 6, 92:

equites in oppidum, Auct. B. Afr. 6, 3: (Mars) aetherias currus urgebat ad arces,

Stat. Th. 3, 222.—

Transf.

To press upon (as something burdensome or compulsory).

To bear hard or close upon; press hard, beset (class.):

Caesar cum septimam legionem, quae juxta constiterat, urgeri ab hoste vidisset,

Caes. B. G. 2, 26; 2, 25; Sall. J. 56, 6; cf.:

hinc Pallas instat et urget Hinc contra Lausus,

Verg. A. 10, 433:

urgent impavidi te Salaminius Teucer, te Sthenelus,

Hor. C. 1, 15, 23:

hac urget lupus, hac canis angit,

id. S. 2, 2, 64. —

To weigh or bear down, to burden, oppress:

at onus urget,

Plaut. Poen. 4, 2, 35; cf.:

onus aut jam urgentis aut certe adventantis senectutis,

Cic. Sen. 1, 2:

quod latus mundi nebulae malusque Juppiter urget,

Hor. C. 1, 22, 20:

quem scabies aut morbus urget,

id. A. P. 453; cf.:

ergo Quintilium perpetuus sopor Urget,

id. C. 1, 24, 5:

omnes illacrimabiles Urgentur ignotique longa Nocte,

id. ib. 4, 9, 27:

populus militiā atque inopiā urguebatur,

Sall. J. 41, 7:

praesens atque urgens malum,

Cic. Tusc. 3, 25, 61.—

To urge, press, stimulate, drive, solicit (syn. insto):

quod te urget, scelus, Qui huic sis molestus?

Plaut. Men. 2, 2, 47:

etiam atque etiam insto atque urgeo,

Cic. Planc. 19, 48:

quamobrem, ut facis, urge, insta, perfice,

id. Att. 13, 32, 1: Lepidus ursit me et suis et Antonii litteris, ut, etc., Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 4:

nihil urget,

is pressing, Cic. Att. 13, 27, 2:

cur patrem non urserit ad exsolutionem,

Dig. 23, 3, 33.—

To press, strain, exert in excess, etc.:

vox autem ultra vires urgenda non est,

Quint. 11, 3, 51; cf.

orationem,

id. 11, 3, 102.—

To press upon (by too great nearness), to crowd, hem in, confine:

ne urbem hanc urbe aliā premere atque urgere possitis,

Cic. Agr. 1, 5, 16:

vallis, quam densis frondibus atrum Urget utrimque latus,

Verg. A. 11, 524; 7, 566:

quāque pharetratae vicinia Persidis urget,

id. G. 4, 290.—

Trop.

To press, ply, urge with argument (a favorite expression of Cic.):

urgerent praeterea philosophorum greges... instaret Academia,

Cic. de Or. 1, 10, 42:

illum neque ursi, neque levavi,

id. Q. Fr. 3, 9, 1:

sed urges me meis versibus,

id. Div. 2, 20, 45:

urguebat Arcesilas Zenonem, cum ipse falsa omnia diceret, etc.,

id. N. D. 1, 25, 70.—With acc. and inf.:

sed urguetis identidem hominum esse istam culpam non deorum,

Cic. N. D. 3, 31, 76:

illud urgeam, non intellegere eum, quid, etc.,

id. Fin. 5, 27, 80.— Absol.:

ut interrogando urgeat,

Cic. Or. 40, 137:

urgent tamen et nihil remittunt,

id. Fin. 4, 28, 77; id. Off. 3, 9, 39; id. Lig. 3, 9 (also ap. Quint. 9, 2, 57).—

To follow up, keep to, stick to, ply hard, push forward, urge on any thing:

eundem locum diutius,

Cic. N. D. 1, 35, 97:

quin tu urges istam occasionem et facultatem,

id. Fam. 7, 8, 2:

jus, aequitatem,

id. Off. 3, 16, 67: idem illud de provinciis, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 3:

propositum,

Hor. S. 2, 7, 6:

et durum terrae rusticus urget opus,

Tib. 1, 9, 8; Ov. M. 4, 390; cf.:

non tacta ligonibus arva,

Hor. Ep. 1, 14, 26:

vestem,

Verg. A. 9, 489:

iter,

Ov. F. 6, 520:

vestigia ad manes,

Sil. 12, 419:

Romae cum sum et urgeo forum,

am often in the Forum, Cic. Fam. 9, 15, 4; cf. altum, to force or plunge into, Hor. C. 2, 10, 2.— Urgeri, with gen., to be hard pressed, prosecuted for any thing:

male administratae provinciae aliorumque criminum,

Tac. A. 6, 29.— Poet., with inf.:

marisque Baiis obstrepentis urges Summovere litora,

Hor. C. 2, 18, 20.—Hence, urgens, entis, P. a. (acc. to I.B.1.), pressing, cogent, urgent (postclass. and very rare):

urgentior causa,

Tert. Res. Carn. 2 med.:

urgentissima ratio,

Cod. Just. 3, 11, 1.— Adv.: urgenter, pressingly (late Lat.), Cypr. Ep. 30, 1.